Một chàng trai mới 18 tuổi phải thay mẹ vào việc chăm sóc đứa em mới sinh được 20 ngày. Hoàn cảnh gia đình hết sức khó khăn. Bố tâm thần. Mẹ mất sức, sau khi sinh bỏ mặc con trong viện không chăm sóc được. Thật cám cảnh cho chàng trai vào tuổi bẻ gãy sừng trâu lại phải đi làm cái việc của gái đẻ.
Một đám trẻ con hầu hết chưa qua tuổi trưởng thành tụ tập nhau, sống bầy đàn, đi cướp giật, gây án rồi bị bắt. Ngày ra tòa, bố mẹ những đứa trẻ ấy phải đến tòa với tư cách người giám hộ. Thật trùng hợp làm sao khi hầu hết các bà mẹ, còn rất trẻ, lại đang mang cái bụng bầu lùm xùm, sắp đến ngày ở cữ.
Và còn nhiều trường hợp khác nữa…
Có nhiều lý do để lý giải sự khó khăn, nghèo hèn đến cùng cực. Cũng không ít cách để giải thích về nguyên nhân phạm tội của đám trẻ. Nhưng tôi dám chắc là lý do đẻ nhiều, đẻ dày của các ông bố bà mẹ trẻ cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng đáng buồn nói trên.
Bản thân tôi sinh ra trong một gia đình rất đông anh em. Chúng tôi có 8 anh em cả thảy. Giờ thì đã nhiều tuổi cả rồi. Gặp nhau, vẫn thường nói đùa rằng may mà anh em mình hồi ấy không ai hư hỏng bỏ đi, chứ giả sử có hư hỏng thật, chắc các cụ cũng mặc kệ (tất nhiên là nói sau lưng cụ, chứ cụ biết, chắc cụ chửi chết).
Nhưng nghĩ lại, đúng là như thế! Nhà đông quá. Đói ăn triền miên. Bố tôi làm đội trưởng đội dân công chiến dịch của xã, quanh năm đi các công trường trong tỉnh. Nhiều khi 27, 28 Tết mới về nhà. Mẹ tôi thì hiền lành, cả đời không biết nói to một câu. Thế nên con cái cứ như cây mọc giữa rừng, thấy chỗ nào có ánh sáng mặt trời là vươn lên, chứ đâu được chăm bẫm như lớp trẻ bây giờ.
Cho nên, hơn ai hết, tôi hiểu đẻ nhiều, đẻ dày cơ cực đến thế nào. Thời chúng tôi, đời sống khó khăn nhưng cám dỗ ít, môi trường sống cũng hiền lành hơn bây giờ rất nhiều. Trẻ sinh ra bố mẹ có thể bỏ mặc đấy được. Chứ bây giờ, bỏ mặc thế thì chẳng mấy chốc mà…
Thế cho nên tôi thực sự ngạc nhiên khi các ông bố bà mẹ trẻ nói trên, đẻ con ra chẳng quan tâm chăm sóc, để con phạm tội này tội nọ rồi mà vẫn cứ tiếp tục đẻ nữa, đẻ nữa…
