Những người lên Kim Bôi lần đầu tiên thường ngỡ ngàng vì không nhìn thấy con suối nào. Trong tiềm thức của du khách, nước khoáng Kim Bôi phải là nước từ một dòng suối lộ thiên nào đó suốt ngày bốc khói nghi ngút. Nhưng thực tế thì không phải như vậy. Nước khoáng Kim Bôi được lấy lên từ mạch nước nóng của dòng suối Tiên phun lên ở xóm Mỏ Đá, xã Hạ Bì thuộc huyện Kim Bôi. Mạch nước gắn liền với huyền thoại về bà Tiên và hai mẹ con một gia đình nông dân nghèo khó.
Vào một năm hạn hán nặng, cây cỏ chết khô. Cô gái con một gia đình nông dân đêm nào cũng vào núi hứng nước về cho mẹ. Buổi sáng ấy, trên đường về nhà, cô gặp một bà già đang thều thào xin nước uống. Thương người, cô đã cho bà cụ cả lọ nước mà không hề biết đấy chính là bà Tiên xuống thử lòng người trần. Uống nước xong, bà già cầm gậy trúc chọc một lỗ và nói rằng nơi đây sẽ biến thành dòng suối Tiên cứu dân bản và làm cho các cô gái vùng này đẹp như tiên sa.
Các cô gái ở Kim Bôi có đẹp hay không thì tôi không dám chắc vì chưa thấy cô nào mặc áo hai mảnh đi thi hoa hậu cả, nhưng dân vùng này giàu có lên thì chắc là chính xác. Giữa vùng đồi núi còn nhiều lạc hậu của Hòa Bình, xã Hạ Bì bỗng nổi bật lên bởi những ngôi nhà cao tầng, nhà ngói đỏ và chi chít ăng-ten ti-vi. Nếu không dựa vào lợi thế ở gần nguồn suối khoáng nổi tiếng, chắc chắn còn nhiều chục năm nữa Hạ Bì mới được như ngày hôm nay.
Theo một số nhà chuyên môn thì nước khoáng Kim Bôi đặc biệt có giá trị điều hòa chức năng tiêu hóa, sỏi đường tiết niệu, táo bón, viêm thành tá tràng, bệnh đái tháo đường và nhiều bệnh khác. Các nhà hóa học của xứ pha-lê Bohemia nổi tiếng đã xác định các thành phần hóa học của nó thuộc loại nước khoáng quý, công thức hóa học của nó dài gần một khổ giấy A4 mà tôi không tài nào nhớ nổi.
Chẳng ai nghi ngờ gì những phân tích hóa học như vậy, song nước khoáng Kim Bôi nổi tiếng có lẽ không phải nhờ những phân tích này. Cái chính là nó có tác dụng thiết thực đối với hàng chục vạn người đã đến đây. Trong danh mục bạt ngàn các sản phẩm nước khoáng, nước tinh khiết hiện nay, Kim Bôi là thứ nước khoáng duy nhất được tin cậy mà không gây nên một hoài nghi nào với bất cứ ai.
Một cán bộ của nhà nghỉ nói với chúng tôi rằng, năm nào cơ quan chức năng cũng lấy mẫu đi phân tích, kiểm nghiệm ở các viện dinh dưỡng. Nhiều năm liên tục, kết quả phân tích cho thấy đây là nước khoáng có thành phần hóa học ổn định nhất với trữ lượng hầu như vô biên. Chẳng thế mà trong khi người dân thành phố trố mắt thán phục Michael Jackson chỉ tắm bằng nước khoáng Evan nổi tiếng của Pháp thì với những người dân “nhà quê” của xã Hạ Bì này, hành động chơi ngông của Vua nhạc Rock chẳng có ý nghĩa gì. Tắm không thì chưa là gì cả nhé! Dân ở đây, thậm chí còn giặt quần áo bằng nước khoáng nữa. Michael có dám làm thế không?
Nếu muốn chữa bệnh yên tĩnh, bạn có thể thuê phòng và tắm bồn. Bồn nước khoáng ở ngay trong phòng. Vòi nước sử dụng thoải mái. Nước khoáng Kim Bôi có độ ấm khá ổn định. Ngâm trong bồn nước bạn sẽ hết sức thoải mái. Các nhân viên y tế giải thích rằng đó là do nước khoáng ấm chứa nhiều nguyên tố hóa học quý ngấm vào lỗ chân lông, làm giãn nở các mao mạch và tăng độ lưu thông máu. Chẳng biết có đúng như vậy không nhưng có một thực tế là ngay cả bệnh thấp khớp cũng đã có hàng ngàn người chữa khỏi ở đây.
Thông thường, khách đến đây nghỉ năm, bảy ngày và ngâm mình trong bồn tắm một, hai tiếng đồng hồ mỗi ngày. Còn các cô gái, các chàng trai và những ông, bà trung niên thì dại gì mà giam mình trong bồn tắm. Tất cả cánh phụ nữ thì nhao ra bể lớn để chơng diện những bộ đồ tắm mới nhất và đám đàn ông, tất nhiên, cũng sẽ đến đó để tha hồ mà “rửa mắt” miễn phí.
Tuy nhiên, tắm bể cũng có cái bất lợi. Không ai nghi ngờ gì về quy trình thay nước hợp vệ sinh của nhân viên kỹ thuật, nhưng quả thực, chẳng ai dám chắc chắn trong số hàng chục, hàng trăm người đang đùa rỡn dưới nước kia, không có một vài “bố” vô ý thức, sẵn sàng giải quyết “nỗi buồn chiến tranh” ngay trong bể. Một vài ông ý chừng quên phứt việc đến đây tắm chữa bệnh mà cứ nghĩ mình đang tắm ở ao nhà, đang gia công kỳ cọ tùm lum. Chính vì vậy, với những người có kinh nghiệm, họ chỉ xuống bể vào đầu giờ sáng, khi còn vắng người và chắc chắn nước đầu nguồn vừa mới được dẫn vào.
Dù cơ sở vật chất còn lạc hậu, song Kim Bôi vẫn ngày đêm hấp dẫn du khách. Không ai đòi hỏi ở đây phải có khách sạn nhiều sao, dịch vụ “xịn”. Chỉ nước khoáng thôi là đủ. Ngâm mình trong làn nước xanh của bể tắm, người ta lại thấy ưa cái vẻ dân dã của cả khu nhà nghỉ hơn. Buổi chiều, chúng tôi băng qua cửa ngách của nhà nghỉ để đến xóm Mỏ Đá, nơi bắt đầu truyền thuyết về sự ra đời đầy vẻ cổ tích của dòng nước khoáng Kim Bôi.
Mỏ Đá có hang Thụ Khang huyền ảo và những vườn cây mang đậm hương hoa núi rừng. Phía sau khu nhà nghỉ của Liên đoàn Lao động là một bộ mặt khác hẳn. Những nếp nhà sàn, những cô gái mang trang phục dân tộc sặc sỡ. Đến Mỏ Đá, chúng tôi bắt gặp một dòng suối tự nhiên nước trong vắt. Những người dân ở đây khoe với chúng tôi rằng mạch nước ngầm Kim Bôi như một cô gái đẹp e ấp, thẹn thùng đang nép mình sau cánh cửa. Cô gái ấy chỉ hé cặp môi, đôi mắt cho người đời nhìn thấy và cặp mắt, đôi môi ấy chính là dòng suối nhỏ tự nhiên chảy ngang qua Mỏ Đá. Chỉ một chút thôi cho mọi người thấy, còn những gì quý giá nhất lại ẩn mình sâu trong lòng đất. Chẳng ai có thể ngờ được rằng cái xóm Mỏ Đá nhỏ bé và đơn sơ ấy lại là nơi bắt đầu một dòng nước quý giá đến như vậy.
Các bạn ở đây bảo tôi rằng nên ở lại một buổi tối văn nghệ để nghe dân ca, dân vũ, thường rang, bọ mẹng, tiếng cồng, tiếng chiêng, đàn môi, pí-cặp... nhưng thật tiếc là tôi không có thời gian. Xin mượn lời một ca khúc của bác Đoàn Chuẩn để “thanh minh” cùng chiến hữu: “Tiếc đời gấm hoa ta đành quên... màu sắc núi rừng”.
